Tekst en foto’s: Ellen van den Doel
Een polarisatie filter hebben veel fotografen wel in de tas zitten. Maar het is lang niet voor iedereen even duidelijk wat een polarisatie filter precies doet en hoe je ermee werkt. In dit artikel tips voor het polarisatie filter gebruik.
Wat is een polarisatie filter?
Een polarisatie filter is een filter die een specifieke inzet vraagt. Hij heeft een hele andere werking dan bijvoorbeeld grijsfilters. Een polarisatie filter is in de meeste gevallen een rond filter (circulair) en wordt ook wel afgekort tot CPL. Je moet je voorstellen dat er in het polarisatie filter een soort luxaflex zit. Het licht komt vanuit allerlei verschillende hoeken op het polarsatie filter en wordt door het filter (door de luxaflex) maar op 1 manier doorgelaten. Het licht wordt gestuurd als het ware. Door aan het filter te draaien kun je dit beïnvloeden en het gewenste effect bepalen.
Wat doet een polarisatie filter?
Een polarisatie filter filtert reflecties weg of versterkt deze juist. Hierdoor worden kleuren intenser. Je denkt hierbij waarschijnlijk als eerste aan water. Water spiegelt en hierdoor zie je minder goed de kleur ervan. Ook kun je niet goed door het water heen kijken als gevolg van de reflectie. Door aan het polarisatie filter te draaien kun je bepalen in welke stand het filter het beste de reflecties weg filtert. Het effect hiervan zal verschillen, dit is onder andere afhankelijk van de stand van de zon ten opzichte van jou. Het polarisatie filter werkt het sterkst wanneer jij de zon op 90 graden hebt, dat betekent dus links of rechts naast je. Dit is natuurlijk lang niet altijd zo perfect. De stand van de zon verschilt ook van hoogte, ook dit heeft invloed. Het is dus in het veld uitproberen wat het beste werkt en hoeveel effect je wilt toepassen. Hou in het achterhoofd dat het filter het minste doet wanneer je de zon recht voor je hebt of recht achter je.
Reflecties zitten niet alleen op water, maar op veel meer oppervlakken. Denk aan ramen van een gebouw waar je door heen wilt fotograferen. Maar ook vegetatie bevat reflectie door het vaak aanwezige vetlaagje van een plant. Ook kunnen bladeren nat zijn door regen. Je ziet dus dat de kleuren van bladeren ook intenser worden door de polariseren. Zie in onderstaande foto’s ook het verschil in reflectie op de stenen in en rondom het water. Dit effect is niet na te bootsen in de nabewerking.
Het contrast in de lucht wordt ook versterkt. De blauwe lucht wordt blauwer en de mooie stapelwolken worden witter.
Aandachtspunten bij het gebruiken van een polarisatie filter
Pas op met het gebruiken van een polarisatie op een groothoek lens. De kijkhoek van een groothoek lens is zo breed dat er niet overal gelijkmatig gepolariseerd wordt. Want een polarisatie filter laat het licht op 1 manier door en jij bepaald het effect door eraan te draaien. Alleen de kijkhoek van een groothoek is breder dan het licht wat in 1 richting binnen valt. Je krijgt dus delen in de foto die wel gepolariseerd zijn en delen niet. Zeker bij een blauwe lucht valt dit erg goed op. Vanaf 24 mm op full frame kun je een polarisatie filter al iets veiliger gebruiken, maar vanaf 30 mm is het echt zonder problemen in te zetten.
Een regenboog kun je versterken met een polarisatie filter, maar ook grotendeels wel filteren. Wees dus heel voorzichtig bij een regenboog en haal bij twijfel het filter eraf. Vaak ben je gehaast aan het werk bij een regenboog en liggen fouten op de loer. Gezien bovenstaande problematiek met de groothoek, moet het filter er met een regenboog sowieso vanaf. Wanneer je de tijd hebt en met meer mm’s werkt kun je de regenboog intenser maken met een polarisatie filter. Dit werkt dus goed met close up foto’s van een regenboog.
Een polarisatie filter kost ongeveer 1 stop aan licht. Dit hoeft niet erg te zijn, maar is wel iets om rekening mee te houden. Niet in alle situaties is dit handig.
Het effect van een polarisatie filter kan ook wel eens te sterk zijn en wat onnatuurlijk. Draai aan het polarisatie filter voor het gewenste effect of kies er soms ook voor om hem niet gebruiken. Ook kun je de verzadiging in de nabewerking weer wat afzwakken voor een meer natuurlijk effect.
Ik kom veel fotografen tegen die een polarisatie filter standaard op de lens hebben zitten. Dit is zeer zeker niet aan te raden om de volgende redenen:
- Je moet continu draaien aan het filter (dit wordt vaak niet gedaan).
- Het kost 1 stop licht.
- Niet in alle gevallen is het effect van het polarisatie filter wenselijk.
Wat koop je?
Polarisatie filters zijn los te koop. Je schroeft deze vaak op de lens. Je koopt de maat die past op jouw lens en eventueel kun je met step down verloop ringen het filter ook laten passen op andere lenzen. Het nadeel van zo’n filter is dat het niet te combineren is met andere filters zoals grijsfilters en grijs verloop filters. Wanneer je wel wilt gaan fotograferen met deze combinatie is het belangrijk een systeem te kiezen waarin je ze allemaal kunt gebruiken. Lees dit artikel voor meer informatie over filters.
Conclusie
Zet het polarisatie filter bewust in en kijk goed welk effect je wilt door er aan te draaien. De ene keer is het effect duidelijker dan de andere keer, dit afhankelijk van de licht situatie. Wees voorzichtig met een groothoeklens en een polarisatie filter. Wat mij betreft mag een polarisatie filter in bos fotografie zeker niet ontbreken. Wil je meer weten over alle verschillende typen filters, lees dan dit artikel eens.
