Tekst en foto’s: Ellen van den Doel
Als er kans is op noorderlicht in Nederland staat het nieuws er tegenwoordig vol mee. Je wordt helemaal gek gemaakt door alle media, maar vaak hebben ze totaal geen idee waar ze het over hebben. Ze willen puur profiteren van de “hype”. Hoeveel noorderlicht kennis verwacht je bij de schrijvers van de Libelle en de Linda? Maar zelfs de NOS om maar wat te noemen hebben geen idee. Waarom? Omdat het voorspellen van noorderlicht moeilijke materie is! In dit artikel wat tips om het iets te verduidelijken.
Wat is noorderlicht?
Dit artikel is niet bedoeld om het noorderlicht compleet uit te leggen. Dat zou voor nu te ver gaan. Daarom hier een basic omschrijving. Noorderlicht ontstaat door activiteit op de zon. Deze activiteit gaat gepaard met plasma en magnetisme. Wanneer deze deeltjes in contact komen met onze magnetosfeer rondom de aarde kan dit voor noorderlicht zorgen. Noorderlicht is gewoonlijk alleen zichtbaar (bij activiteit) in een cirkel rondom de (magnetische) polen). Maar wanneer de activiteit erg hoog is, dan is er kans op (meestal alleen fotografisch) noorderlicht in Nederland.
Een CME
Omdat we op dit moment (2024/ 2025) in een zonnemaximum zitten (er is extra veel activiteit op de zon), is de kans op noorderlicht groter in Nederland. De grootste kans op noorderlicht in Nederland wordt veroorzaakt door een CME. Als er een sterke CME vanaf de zon komt en deze is gericht naar aarde, dan hebben we een kans. (Een CME is een grote plasmawolk vol met magnetische lijnen die door de zon weggeblazen wordt.) Maar dan moet alles goed vallen, tijdstip van aankomst (het moet donker zijn) en helder (geen bewolking). Niet iedere CME zorgt ook daadwerkelijk voor noorderlicht, de CME moet namelijk de juiste “bouw” hebben. Het exacte tijdstip van aankomst is niet te voorspellen. Nadat de CME van de zon vandaan komt duurt het gemiddeld 48 – 72 uur voordat deze bij de aarde aankomt. Het probleem is er nog niet gemeten kan worden wat er gebeurd tussen de zon en de aarde. Dus wanneer de deeltjes onderweg zijn.
Bekijk deze video eens om beter te begrijpen wat het noorderlicht is. Hij klopt wetenschappelijk niet 100% maar het is een erg goede en duidelijke weergave.
De juiste bouw
Wanneer een CME aankomt bij de aarde “zien” we dit doordat een satelliet die boven de aarde hangt dit meet. Hier worden 4 belangrijke waardes gemeten:
- Bt – de kracht
- Bz – positief of negatief
- Dichtheid van de deeltjes (hoeveel dicht op elkaar)
- De snelheid van de deeltjes.
Er is geen perfect recept te geven, de waardes in combinatie en de duur en voorgeschiedenis hiervan bepalen de activiteit. Maar hou als richtlijn een Bt van +15 minimaal aan en een Bz van -20 minimaal aan (meer is beter, minder worden de kansen kleiner).
KP waardes
Heel veel apps laten KP waardes zien. Maar dit is geen juiste indicator voor noorderlicht. Daar is het KP meet systeem ook helemaal niet voor bedoeld. Dus volg niet de KP waardes om te zien of er noorderlicht is. Laat je app alleen dat zien? Gooi hem dan maar weg. 🙂 Het enige wat KP wel zegt, een hoge KP (in Nederland liefst minimaal 7) geeft een verhoogde kans dat het gaat gebeuren.
Wat aandachtspunten
- Of er noorderlicht komt, blijft altijd afwachten (ook al is er een CME op komst).
- Er is geen exact tijdstip te voorspellen. Dit komt omdat er niet voorspeld kan worden wanneer een CME precies aankomst. Dit is meestal een marge van 48 – 72 uur na vertrek vanaf de zon.
- Noorderlicht voorspellen is moeilijk! Zelfs voor wetenschappers. De kennis van het ruimte weer staat op niveau in vergelijking met de kennis van het weer voorspellen van 100 jaar terug. Laat staan hoe lastig het is als je niet gestudeerd hebt op deze materie.
- Let op van wie je informatie aanneemt. Op social media kan iedereen wat roepen, maar dit wil niet zeggen dat ze ook kennis van zaken hebben.
- Noorderlicht zoals gebeurde op 10/11 mei 2024 is erg uitzonderlijk. Voor veel mensen was dit mogelijk een once in a lifetime.
- Locatie, in principe heel Nederland mits donker genoeg (natuurlijk op de Wadden beter zicht ivm hoge ligging en echt donker).
- Noorderlicht zie je alleen achter de wolken. Dus je moet sterren kunnen zien.
- Het moet donker zijn, daarmee bedoelen we nacht donker. Na zonsondergang duurt het nog een tijd voordat dit moment bereikt is. Dit kun je controleren doormiddel van een app zoals Photo Pills.
- Let op met lichtvervuiling van steden en kassen, hierdoor kan het lijken dat je noorderlicht hebt gezien.
- In Nederland moet je het noorderlicht in het noorden zoeken.
- Minder geavanceerde camera’s kunnen kleurruis en banding laten zien, waardoor het lijkt alsof je noorderlicht hebt gefotografeerd.
- Gebruik een app als Articans Aurora Forecast en SpaceWeatherLive om de waardes in de gaten te houden.
Fotograferen
- Bij voorkeur een camera waarbij je de belichting handmatig kunt instellen zoals een DSLR of systeemcamera.
- Een groothoek lens (hangt in Nederland er wel een beetje er van af hoe “groot” het noorderlicht is).
- Een lichtsterke lens (f/2.8 of lager) is in het voordeel. Niet noodzakelijk, maar dit voorkomt enigszins extreem hoge iso waarden.
- Varieer met de sluitertijd afhankelijk van de activiteit. Zie je alleen een roze gloed, dan kan 20 seconden prima. Zie je pilaren verschijnen op de foto, dan wil je meer detail behouden. Dan kun je zakken, afhankelijk van je overige instellingen, naar bijvoorbeeld 2 seconden.
- Diafragma, zo open mogelijk (getal zo laag mogelijk).
- Pas de iso aan afhankelijk van sluitertijd en diafragma. Deze zal omhoog moeten! Schrik niet van iso 5000 bijvoorbeeld. En ja…. dit veroorzaakt helaas ruis. Pas de iso aan op basis van je histogram. Weet je niet hoe dit werkt? Volg dan eens een workshop landschapsfotografie of lange sluitertijden bij ons. 🙂
- Gebruik een statief (in verband met de lange sluitertijden).
- Voorkom trillingen van camera en statief. Gebruik een zelfontspanner of afstandsbediening. Lees ook dit artikel eens door voor de Canon camera’s en deze voor de Nikon camera’s hoe dit te doen zonder afstandsbediening.
- Probeer er een interessante compositie bij te zoeken.
Noorderlicht in noordelijke landen
Wil je meer kans op noorderlicht? Dan zou je eens af kunnen reizen naar noordelijker gelegen landen, zoals Noorwegen en IJsland (uiteraard niet in de periode rondom de langste dag want dan wordt het in de nacht niet donker daar). Hier kun je met veel lagere waardes al noorderlicht zien. Maar ook daar geldt, het is er niet altijd en je bent afhankelijk van het weer. Pas dus op met op reis gaan voor alleen het noorderlicht. Ga om te genieten van het landschap en als je geluk hebt, krijg je een cadeau van de natuur! Op fotoreis naar IJsland hebben we regelmatig het geluk dat we het noorderlicht kunnen fotograferen. Het noorderlicht ziet er daar ook anders uit dan hier. Dit door de noordelijke ligging in de breedtegraad.
We kunnen weer een datum erbij doen 11 augustus was de noorderlicht super mooi. Fijn dat ik bij jullie een workshop had Melkweg waar ik ook toffe foto van heb. De workshop was eigelijk afgelopen maar tot onze verbazing kwam de noorderlicht jij en Karin bleven ook waardoor ik nu een toffe compesietie heb. Heb supper genoten dank jullie wel voor alle goede uitleg
Goed artikel en mooie video
Dank voor de duidelijke uitleg!
Fijn artikel, dit brengt meer duidelijkheid in hoeverre je kans hebt het noorderlicht te zien. Dankjewel!